اسکارهای پوست یکی از مشکلات رایج است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود، آن را تجربه می‌کنند. این جای زخم‌ها که می‌توانند در نتیجه جراحی، زخم‌های عمیق، آکنه یا سوختگی ایجاد شده باشند، هم ظاهر پوست را تغییر می‌دهند و هم اثرات روانی عمیقی به‌همراه می‌آورند که موجب کاهش اعتماد به نفس در فرد می‌شود. این‌که آیا اسکار پوست تنها یک نقص ظاهری است و چگونه می‌توان از ایجاد آن جلوگیری کرد یا آثار آن را کاهش داد، موضوع این مقاله از کارن طب است که در آن به بررسی علل ایجاد اسکارهای پوستی، انواع اسکارها و روش‌های مؤثری که برای درمان و پیش‌گیری از ایجاد آن‌ها وجود دارد، می‌پردازیم. داشتن پوستی صاف‌تر و بدون هیچ‌گونه جای زخمی، یک ایده‌آل برای همه ما است. پس با کارن طب همراه شوید تا با راه‌کارهای کاربردی و علمی رفع اسکارهای پوستی آشنا شوید.
اسکار پوستی چیست؟
اسکار پوست به جای زخم یا علامتی گفته می‌شود که پس از ترمیم زخم روی پوست باقی می‌ماند. زمانی که پوست در اثر آسیب‌دیدگی، جراحی، سوختگی، بریدگی یا آکنه دچار آسیب می‌شود، بدن به‌طور طبیعی فرآیند بهبود را آغاز می‌کند. در این فرآیند، فیبرهای کلاژن جدید تولید می‌شوند تا بافت آسیب‌دیده را ترمیم کنند. اما این بافت جدید اغلب از نظر ظاهر و ساختار، با پوست اصلی تفاوت دارد؛ در نتیجه منجر به ایجاد اسکار می‌شود.
اسکارها معمولا رنگ و بافتی متفاوت‌تر از پوست اطراف خود دارند و ممکن است تیره‌تر یا روشن‌تر باشند. در برخی موراد نیز برجسته یا فرورفته به‌نظر می‌رسند. شدت اسکار به عوامل مختلفی مانند عمق و اندازه زخم، سن، نوع پوست و نحوه بهبود زخم بستگی دارد که هنگام درمان، برای انتخاب بهترین روش، باید نسبت به آن توجه کافی داشت.
انواع اسکار پوستی
اسکارهای پوستی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و علل خاص خود را دارند. انواع اصلی اسکارهای پوستی شامل موارد زیر است:
1- اسکار هیپرتروفیک:
این نوع اسکار برجسته و ضخیم است و معمولا در ناحیه‌ای که زخم ایجاد شده، به‌وجود می‌آید. اسکارهای هیپرتروفیک نتیجه تولید بیش از حد کلاژن در طول فرآیند بهبود هستند، اما برخلاف کلوئیدها، از مرز زخم اصلی فراتر نمی‌روند.
2- کلوئید:
کلوئیدها اسکارهای بزرگ و برجسته‌ای هستند که بیشتر از ناحیه زخم گسترش می‌یابند. این اسکارها به‌دلیل رشد غیرطبیعی و بیش از حد کلاژن به‌وجود می‌آیند و ممکن است با خارش و ناراحتی همراه باشند. کلوئیدها معمولا در افرادی با پوست تیره‌تر دیده می‌شود.
3- اسکار آتروفیک (فرو رفته):
اسکارهای آتروفیک به شکل فرو رفته و گود هستند و معمولا به‌دنبال از دست رفتن بافت در ناحیه زخم یا آسیب، ایجاد می‌شوند. شایع‌ترین مثال این نوع اسکارها، اسکارهای ناشی از آکنه یا آبله مرغان است. در این موارد، بافت زیر پوست به‌درستی بازسازی نمی‌شود و گودی‌هایی در سطح آن ایجاد می‌گردد.
4- اسکارهای ناشی از آکنه:
اسکارهای آکنه به‌صورت فرو رفته، هیپرتروفیک یا ترکیبی از هر دو ظاهر، و معمولا در صورت و پشت دیده می‌شوند. این نوع اسکارها بر اساس شدت و نوع آکنه متفاوت بوده و می‌توانند ظاهر پوست را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند.
5- اسکارهای انقباضی:
این نوع اسکارها معمولا به‌دنبال سوختگی‌های شدید ایجاد می‌شوند و پوست را به سمت مرکز زخم می‌کشند. این مسئله می‌تواند منجر به محدودیت حرکت در مفاصل و نواحی نزدیک به زخم شود. اسکارهای انقباضی می‌توانند با تغییر شکل شدید پوست نیز همراه باشند.
6- اسکارهای جراحی:
این نوع از اسکارها، پس از جراحی به‌وجود می‌آیند و ممکن است صاف یا برجسته باشند. اندازه و شکل اسکارهای جراحی بسته به نوع جراحی و نحوه بهبود زخم متفاوت است.
علت ایجاد اسکار پوستی
ایجاد اسکار پوستی نتیجه طبیعی فرآیند ترمیم و بهبود زخم در بدن است. هنگامی که پوست در اثر عواملی مانند بریدگی، سوختگی، جراحی، عفونت یا آکنه آسیب می‌بیند، بدن به‌طور خودکار تلاش می‌کند تا این آسیب را ترمیم کند. در طی این فرآیند، تولید کلاژن برای بازسازی پوست افزایش می‌یابد؛ اما بافت جدیدی که تشکیل می‌شود از نظر ساختار و ظاهر معمولا با پوست طبیعی تفاوت داشته و این مسئله باعث شکل‌گیری اسکار می‌شود. به‌طور کلی، علل اصلی ایجاد اسکار پوستی عبارتند از:
- هر نوع آسیب به لایه‌های عمیق پوست مانند بریدگی‌ها، جراحات یا زخم‌های ناشی از جراحی.
- سوختگی‌ها
- آکنه‌های شدید، به‌ویژه زمانی که ترکیده یا به اشتباه درمان شوند.
- عفونت‌ها
- سوختگی شیمیایی یا جراحات ناشی از مواد شیمیایی
- ژنتیک و نوع پوست
- حرکت بیش از حد در ناحیه زخم
- عدم مراقبت صحیح از زخم
- سن و سلامت عمومی بدن
روش درمان اسکار جای زخم
درمان اسکارهای پوستی بسته به نوع، شدت و محل اسکار متفاوت است. روش‌های مختلفی نیز برای کاهش ظاهر اسکارها یا بهبود وضعیت آن‌ها وجود دارد که شامل درمان‌های متنوع خانگی و پزشکی است که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم:
روش‌های خانگی برای درمان اسکار جای زخم
روش درمان اسکارهای جای زخم، به نوع و شدت اسکار بستگی دارد. در موارد خفیف، روش‌های خانگی مانند استفاده از روغن‌های طبیعی و مرطوب‌کننده‌ها می‌توانند مؤثر باشند. از جمله درمان‌هایی که به این منظور می‌توانید مورد استفاده قرار دهید عبارتند از:
1- عسل:
عسل به دلیل خواص ضدباکتریایی و مرطوب‌کنندگی، می‌تواند به بهبود بافت زخم کمک کند و ظاهر اسکارها را کاهش دهد.
2- روغن نارگیل:
روغن نارگیل سرشار از ویتامین E است و می‌تواند به مرطوب‌سازی پوست و کاهش اسکار کمک کند.
3- روغن ویتامین E:
این روغن موجب بازسازی بافت پوست و کاهش رنگ و بافت اسکار می‌شود.
4- سرکه سیب:
این ماده یک لایه‌بردار طبیعی است که با از بین بردن سلول‌های مرده پوست، باعث بهبود بافت اسکار می‌شود.
5- لیمو:
لیمو به دلیل داشتن ویتامین C و خواص روشن‌کنندگی، رنگ اسکار جای زخم را بهبود می‌بخشد، اما باید با احتیاط استفاده شود؛ زیرا ممکن است پوست را حساس کند.
6- زردچوبه:
این ماده به دلیل خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی می‌تواند التهاب را کاهش داده و ظاهر اسکار را بهبود بخشد.
7- بخار درمانی:
بخور دادن پوست می‌تواند منافذ پوست را باز کرده و جذب مواد مرطوب‌کننده و درمانی را تسهیل کند.
8- ماساژ اسکار:
ماساژ ملایم ناحیه اسکار با استفاده از روغن‌های طبیعی، به بهبود گردش خون و کاهش بافت سفت اسکار جای زخم کمک می‌کند.
روش‌های پزشکی درمان اسکار جای زخم
علاوه بر روش‌های طبیعی و خانگی، درمان اسکار جای زخم با استفاده از روش‌های پزشکی، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. از آن‌جا که روش‌های خانگی برای اسکارهای خفیف مؤثرتر هستند و به زمان زیادی برای اثربخشی نیاز دارند، در مواردی که اسکار جای زخم عمیق‌تر است می‌توان از روش‌های پیش‌رفته پزشکی بهره برد که در زمان کوتاه‌تر، نتایج مثبتی را ارائه می‌دهند. از جمله این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
-
کربوکسی‌تراپی :
کربوکسی‌تراپی یکی از روش‌های جدید درمان اسکار است که برای درمان، از گاز دی‌اکسید کربن که گازی طبیعی در بدن است استفاده می‌کند. در این روش، گاز CO2 به زیر پوست تزریق می‌شود. این گاز باعث افزایش جریان خون و بهبود اکسیژن‌رسانی به ناحیه تحت درمان شده و تولید کلازن را تحریک می‌کند که نتیجه آن، ترمیم بافت اسکار است. این روش برای اسکارهای آتروفیک (فرو رفته) و نواحی خاصی که نیاز به بازسازی دارند، بسیار مناسب است.
کربوکسی‌تراپی علاوه بر تحریک رشد سلولی و تولید کلاژن، به کاهش التهاب و نرم‌تر شدن بافت اسکار نیز کمک می‌کند؛ به همین دلیل، یکی از بهترین روش‌های درمان اسکارهای پوستی از جمله اسکار جای زخم محسوب می‌شود.
-
هایفو (HIFU) :
هایفو یک روش غیرتهاجمی است که با استفاده از امواج متمرکز فراصوت، لایه‌های عمیق‌تر پوست را هدف قرار می‌دهد. این امواج باعث گرم شدن بافت‌های زیر پوست شده و تولید کلاژن را تحریک می‌کنند. هایفو بیشتر برای سفت کردن و لیفتینگ پوست شناخته می‌شود، اما در مواردی نیز برای بهبود ظاهر اسکارها به‌ویژه اسکارهای آتروفیک، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به‌تدریج باعث بهبود بافت و افزایش استحکام پوست اطراف اسکار می‌شود.
-
لیزر درمانی :
لیزر درمانی برای رفع اسکار جای زخم به دو روش استفاده از لیزر فرکشنال و لیزر CO2 انجام می‌شود. لیزر فرکشنال با هدف ترمیم پوست از طریق تحریک تولید کلازن، باعث بهبود بافت و رنگ اسکار می‌شود و برای اسکارهای آکنه و زخم‌های جراحی بسیار مؤثر است. لیزر CO2 نیز نوع پیش‌رفته‌تری از لیزر است که برای درمان اسکارهای عمیق‌تر و هیپرتروفیک (برجسته) استفاده می‌شود.
-
میکرونیدلینگ :
در این روش از سوزن‌های بسیار ریز برای ایجاد آسیب‌های میکروسکوپی در پوست استفاده می‌شود. این آسیب‌ها باعث تحریک تولید کلاژن و الاستین شده و به بازسازی و کاهش ظاهر اسکار کمک می‌کنند.
-
درمابراسیون و میکرودرمابراسیون :
در درمابراسیون به‌وسیله یک دستگاه مکانیکی، لایه بالایی پوست برداشته می‌شود و به این ترتیب اسکارهای سطحی کاهش یافته و بافت پوست بهبود می‌یابد. میکرودرمابراسیون نیز نوع ملایم‌تر درمابراسیون است که برای بهبود اسکارهای سطحی مناسب‌تر است.
-
تزریق فیلر :
فیلرهای پوستی مانند هیالورونیک اسید، می‌توانند به پر کردن نواحی فرو رفته یا اسکارهای آتروفیک کمک کنند. این روش برای اسکارهای ناشی از آکنه و آبله‌مرغان نیز مفید است.
-
تزریق استروئید :
تزریق استروئید برای اسکارهای کلوئیدی و هیپرتروفیک مناسب است. استروئیدها التهاب را کاهش داده و تولید کلاژن را کنترل می‌کنند. تزریق استروئید باعث کاهش اندازه و التهاب اسکارها می‌شود.
-
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) :
در این روش، پلاسمای غنی از پلاکت که از خون خود فرد گرفته شده، به ناحیه اسکار تزریق می‌شود. PRP به تحریک رشد سلولی و تولید کلاژن کمک می‌کند و برای بهبود بافت اسکارها مؤثر است.
-
جراحی اصلاح اسکار :
در مواردی که اسکارها شدید یا بزرگ هستند، طبیعتا جراحی بهترین گزینه محسوب می‌شود. این جراحی شامل بریدن اسکار و بخیه زدن مجدد پوست است تا اسکار کم‌رنگ‌تر و کم‌عمق‌تر شود.
-
پانسمان‌های سیلیکونی و کرایوتراپی :
پانسمان‌های سیلیکونی به بهبود اسکارها و جلوگیری از تشکیل اسکارهای جدید کمک می‌کنند. استفاده منظم از این پانسمان‌ها می‌تواند اندازه و رنگ اسکارها را کاهش دهد.
کرایوتراپی یا سرمادرمانی نیز روش دیگری است که در آن، از نیتروژن مایع برای منجمد کردن و کوچک کردن اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدی استفاده می‌شود.
راه‌های درمان اسکارهای جای جوش و آبله
اسکارهای جای جوش و آبله (آبله‌مرغان) معمولا به شکل اسکارهای آتروفیک یا فرورفته ظاهر می‌شوند و نیاز به مراقبت و درمان مناسب دارند. برای درمان این نوع از اسکارها می‌توان از روش‌های خانگی که در بالا ذکر شد استفاده نمود؛ اما شاید بهتر باشد که از درمان‌های پیش‌رفته پزشکی مانند روش کربوکسی‌تراپی، لیزر، میکرونیدلینگ، تزریق فیلر، درمابراسیون، هایفو، و PRP استفاده کرد، زیرا تأثیر بیش‌تری روی اسکارهای عمیق و فرورفته دارند و نتایج سریع و مؤثرتری را ارائه می‌دهند.
اهمیت مراقبت از زخم‌ها و پیش‌گیری از تشکیل اسکار پوست
مراقبت از زخم‌ها و پیش‌گیری از تشکیل اسکارهای پوستی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا زخم‌ها در صورت مراقبت نامناسب، می‌توانند منجر به عوارض جدی مانند عفونت، التهاب و اسکارهای نامطلوب شوند. علاوه بر این، ایجاد اسکارهای نافرم می‌تواند تا حد زیادی باعث کاهش اعتماد به نفس در فرد شوند. اگر زخم‌ها به‌درستی و با استفاده از روش‌های بهداشتی و مراقبتی درمان شوند، سریع‌تر بهبود یافته و احتمال تشکیل اسکارهای بزرگ یا برجسته را کاهش می‌دهند. بنابراین اگر واقعا به‌دنبال حفظ ظاهر و سلامت پوست خود هستید، حتما به این مسئله توجه کامل داشته باشید.
راه‌های پیش‌گیری یا به حداقل رساندن اسکار پوست
چندین مورد و نکته برای پیش‌گیری و یا کاهش اسکارهای پوستی وجود دارد که لازم است نسبت به رعایت آن‌ها دقت کافی را داشته باشید. این موارد عبارتند از:
- تمیز نگه‌داشتن زخم از طریق شست‌وشو با آب و صابون ملایم، برای جلوگیری از عفونت. هم‌چنین استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی با صلاح‌دید پزشک.
- پوشاندن زخم با استفاده از بانداژ یا چسب زخم، برای جلوگیری از تماس با آلودگی‌ها و باکتری‌ها، هم‌چنین تسریع روند بهبودی.
- مرطوب‌سازی پوست، برای کاهش خطر ایجاد اسکار و بهبودی سریع‌تر پوست.
- مراقبت از پوست در برابر تابش مستقیم آفتاب که می‌تواند باعث ایجاد رنگ‌دانه‌های تیره‌تر در نواحی زخم شود. هم‌چنین استفاده از کرم‌های ضدآفتاب با SPF بالا بر روی زخم‌های بهبود یافته.
- عدم خراشیدن یا کندن زخم، برای جلوگیری از مختل شدن روند بهبود زخم و افزایش خطر ایجاد اسکار.
- رژیم غذایی غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی، به‌ویژه ویتامین C و زینک، برای تسریع روند بهبودی زخم‌ها و فرآیند ترمیم پوست.
- هیدراته نگه‌داشتن بدن برای حفظ رطوبت و سلامت پوست.
- درمان به‌موقع آکنه برای جلوگیری از اسکارهای آکنه.
- استفاده از کرم‌ها و پمادهای حاوی سیلیکون، پس از بهبود زخم، برای کاهش خطر ایجاد اسکار و بهبود بافت و رنگ پوست.
- مشاوره با پزشک درباره استفاده از مکمل‌های خاصی مانند ویتامین E.
- رعایت دستورات پزشک در مراقبت از زخم و نحوه استفاده از داروهای تجویزی.
- استفاده از لباس‌های فشاری در موارد لازم، برای جلوگیری از تشکیل اسکارهای بزرگ یا برجسته.
- ترک سیگار برای جلوگیری از کند شدن روند بهبودی و افزایش خطر ایحاد اسکار.
روش‌های خانگی درمان اسکار پوستی
درمان اسکارهای پوستی در منزل با استفاده از روش‌ها و مواد طبیعی می‌تواند به کاهش ظاهر آن‌ها کمک کند. این روش‌ها ممکن است به اندازه درمان‌های پزشکی مؤثر نباشند، اما می‌توانند به‌عنوان مکمل‌های درمانی مفید باشند. درمان‌های خانگی که برای اسکار پوستی مورد استفاده قرار می‌گیرند، مشابه درمان‌های خانگی برای اسکار جای زخم است. برخی از بهترین موادی که به این منظور می‌توانید استفاده کنید، شامل موارد زیر می‌شود:
1) عسل:
عسل خاصیت مرطوب‌کنندگی و ضدباکتری دارد و می‌تواند به ترمیم پوست کمک کند. مقداری عسل را به آرامی روی ناحیه دارای اسکار بمالید و بگذارید 15 تا 30 دقیقه بماند. سپس با آب ولرم بشویید. این کار را می‌توانید روزانه انجام دهید.
2) آلوئه‌ورا:
آلوئه‌ورا خاصیت التیام‌بخشی و ضدالتهابی دارد. ژل آلوئه‌ورا را از برگ آن استخراج کرده و روی اسکار بمالید. پس از 30 دقیقه استراحت، با آب ولرم بشویید. این عمل را دو بار در روز تکرار کنید.
3) روغن‌های طبیعی:
روغن نارگیل باعث مرطوب‌سازی و نرم شدن پوست می‌شود. می‌توانید چند قطره از آن را روی ناحیه اسکار ماساژ دهید و بگذارید جذب پوست شود هم‌چنین، روغن ویتامین E به بهبود ظاهر اسکار کمک می‌کند. کپسول ویتامین E را باز کنید و روغن آن را روی اسکار بمالید. این عمل را به‌صورت روزانه می‌توانید انجام دهید.
4) سرکه سیب:
سرکه سیب به‌صورت یک لایه‌بردار طبیعی عمل می‌کند. ابتدا سرکه سیب را با آب، رقیق کنید و با استفاده از یک پنبه روی ناحیه دارای اسکار بمالید. بعد از 10 الی 15 دقیقه با آب بشویید. این کار را یک بار در روز انجام دهید.
5) موز:
موز خاصیت مرطوب‌کنندگی دارد و می‌تواند به نرم کردن پوست کمک کند. یک موز را له کرده و آن را به مدت 30 دقیقه روی اسکار بمالید. سپس با آب ولرم شست‌وشو دهید.
6) زردچوبه:
زردچوبه خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارد. یک خمیر از پودر زردچوبه و آب تهیه کنید و آن را روی اسکار بمالید. پس از 20 دقیقه با آب بشویید. انجام این عمل، یک یا دو بار در هفته کافی است.
7) لیمو:
عصاره لیمو خاصیت لایه‌برداری و روشن‌کنندگی دارد. مقداری آب لیمو تازه را روی اسکار بمالید و بگذارید 10 دقیقه بماند. سپس با آب ولرم بشویید و این کار را چند بار در هفته انجام دهید. دقت کنید که لیمو ممکن است پوست را حساس کند، بنابراین از قرار گرفتن در معرض نور خورشید بعد از استفاده، خودداری کنید.
8) آب پرتقال و گلاب:
آب پرتقال حاوی ویتامین C است و می‌تواند باعث بهبود بافت پوست شود. مقداری آب پرتقال را با گلاب مخلوط کرده و روی اسکار بمالید. پس از 15 دقیقه با آب بشویید.
9) بخار:
بخار می‌تواند پوست را نرم کرده و منافذ آن را باز کند. می‌توانید صورت خود را با بخار یک کتری یا بخار آب داغ بخور دهید تا پوست نرم شود، سپس، از روغن‌ها یا عسل استفاده کنید.
10) مرطوب‌کننده‌های طبیعی: استفاده از مرطوب‌کننده‌های طبیعی مانند روغن زیتون یا کره کاکائو، می‌تواند به حفظ رطوبت پوست و بهبود ظاهر اسکارها کمک کند.
کلام پایانی
در این مقاله به شرح اسکارهای پوستی و نحوه پیش‌گیری، مراقبت و راه‌های درمان آن‌ها پرداختیم. مراقبت از زخم‌ها و پیش‌گیری از تشکیل اسکارهای پوستی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این امر نه‌تنها باعث بهبود سریع‌تر و مؤثرتر زخم‌ها می‌شود، بلکه می‌تواند تأثیر مستقیمی بر ظاهر و اعتماد به نفس فرد داشته باشد. با رعایت نکات بهداشتی، استفاده از محصولات مناسب و توجه به رژیم غذایی، می‌توان خطر ایجاد اسکارهای نامطلوب را به‌حداقل رساند. هم‌چنین در صورت بروز اسکار، می‌توان از روش‌های متنوع خانگی و پزشکی استفاده نمود.
شاید شما هم از وجود اسکارهایی در قسمت‌های مختلف بدن خود ناراحت هستید و تصور می‌کنید که زیبایی شما را تحت تأثیر قرار داده‌اند. این مسئله طبیعی است و گریزی از آن نیست، اما با توجه به اطلاعاتی که در اختیارتان قرار دادیم می‌توانید با خیالی آسوده، ضمن مشورت با یک پزشک متخصص و تعیین بهترین روش درمانی متناسب با شرایط خاص پوستی خود، بهترین و مناسب‌ترین روش را انتخاب و برای از بین بردن اسکارهای نامطلوب، بهره کافی را از آن ببرید.
از این‌که تا انتهای این مطلب با کارن طب همراه بودید، بسیار ممنونیم. خوش‌حال می‌شویم تجربیات خود را برای ارتقاء دانش و به‌روزرسانی مطالب ارائه شده، با ما به اشتراک بگذارید.
