اسکارهای پوست یکی از مشکلات رایج است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود، آن را تجربه می‌کنند. این جای زخم‌ها که می‌توانند در نتیجه جراحی، زخم‌های عمیق، آکنه یا سوختگی ایجاد شده باشند، هم ظاهر پوست را تغییر می‌دهند و هم اثرات روانی عمیقی به‌همراه می‌آورند که موجب کاهش اعتماد به نفس در فرد می‌شود. این‌که آیا اسکار پوست تنها یک نقص ظاهری است و چگونه می‌توان از ایجاد آن جلوگیری کرد یا آثار آن را کاهش داد، موضوع این مقاله از کارن طب است که در آن به بررسی علل ایجاد اسکارهای پوستی، انواع اسکارها و روش‌های مؤثری که برای درمان و پیشگیری از ایجاد آن‌ها وجود دارد، می‌پردازیم. داشتن پوستی صاف‌تر و بدون هیچ‌گونه جای زخمی، یک ایده‌آل برای همه ما است. پس با کارن طب همراه شوید تا با راه‌کارهای کاربردی و علمی رفع اسکارهای پوستی آشنا شوید.
اسکار پوست چیست؟
اسکار پوست به جای زخم یا علامتی گفته می‌شود که پس از ترمیم زخم روی پوست باقی می‌ماند. زمانی که پوست در اثر آسیب‌دیدگی، جراحی، سوختگی، بریدگی یا آکنه دچار آسیب می‌شود، بدن به‌طور طبیعی فرآیند بهبود را آغاز می‌کند.
در این فرآیند، فیبرهای کلاژن جدید تولید می‌شوند تا بافت آسیب‌دیده را ترمیم کنند. اما این بافت جدید اغلب از نظر ظاهر و ساختار، با پوست اصلی تفاوت دارد؛ در نتیجه منجر به ایجاد اسکار می‌شود.
اسکارها معمولا رنگ و بافتی متفاوت‌تر از پوست اطراف خود دارند و ممکن است تیره‌تر یا روشن‌تر باشند. در برخی موراد نیز برجسته یا فرورفته به‌نظر می‌رسند. شدت اسکار به عوامل مختلفی مانند عمق و اندازه زخم، سن، نوع پوست و نحوه بهبود زخم بستگی دارد که هنگام درمان، برای انتخاب بهترین روش، باید نسبت به آن توجه کافی داشت.
علت ایجاد اسکار پوستی چیست؟
ایجاد اسکار پوستی نتیجه طبیعی فرآیند ترمیم و بهبود زخم در بدن است. هنگامی که پوست در اثر عواملی مانند بریدگی، سوختگی، جراحی، عفونت یا آکنه آسیب می‌بیند، بدن به‌طور خودکار تلاش می‌کند تا این آسیب را ترمیم کند. در طی این فرآیند، تولید کلاژن برای بازسازی پوست افزایش می‌یابد؛ اما بافت جدیدی که تشکیل می‌شود از نظر ساختار و ظاهر معمولا با پوست طبیعی تفاوت داشته و این مسئله باعث شکل‌گیری اسکار می‌شود. به‌طور کلی، علل اصلی ایجاد اسکار پوستی عبارتند از:
- هر نوع آسیب به لایه‌های عمیق پوست مانند بریدگی‌ها، جراحات یا زخم‌های ناشی از جراحی.
- سوختگی‌ها
- آکنه‌های شدید، به‌ویژه زمانی که ترکیده یا به اشتباه درمان شوند.
- عفونت‌ها
- سوختگی شیمیایی یا جراحات ناشی از مواد شیمیایی
- ژنتیک و نوع پوست
- حرکت بیش از حد در ناحیه زخم
- عدم مراقبت صحیح از زخم
- سن و سلامت عمومی بدن
انواع اسکار پوستی (شناخت انواع جای زخم)
اسکارهای پوستی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و علل خاص خود را دارند. انواع اصلی اسکارهای پوستی شامل موارد زیر است:
اسکار آتروفیک (Atrophic) یا فرورفته
این نوع اسکار به‌صورت فرو رفته یا گود بر سطح پوست ظاهر می‌شود و معمولاً ناشی از از دست رفتن بافت در ناحیه زخم است.
اسکار جای جوش یا آکنه
این اسکارها معمولاً فرو رفته‌اند و روی صورت و پشت بدن دیده می‌شوند. شدت آن‌ها بستگی به نوع و میزان آکنه دارد.
اسکار آبله مرغان
این نوع اسکار نیز مشابه اسکار آتروفیک است و پس از ابتلا به آبله‌مرغان ایجاد می‌شود.
اسکار هایپرتروفیک (Hypertrophic) یا برجسته
اسکارهای هایپرتروفیک ضخیم و برجسته هستند، اما از مرز زخم اصلی فراتر نمی‌روند.
اسکار کلوئید (Keloid) یا گوشت اضافه
کلوئیدها اسکارهای بزرگ و برجسته‌ای هستند که فراتر از ناحیه زخم رشد می‌کنند و ممکن است با خارش یا ناراحتی همراه باشند.
اسکار استرچ مارک یا ترک‌های پوستی
ترک‌های پوستی یا استرچ مارک‌ها معمولاً ناشی از تغییرات سریع وزن یا رشد بدن هستند و نوعی اسکار قابل مشاهده روی پوست ایجاد می‌کنند.
اسکار انقباضی یا سوختگی
این نوع اسکار معمولاً پس از سوختگی‌های شدید ایجاد می‌شود و پوست را به سمت مرکز زخم می‌کشد، که می‌تواند حرکت مفاصل را محدود کند.
اسکارهای جراحی
این اسکارها پس از جراحی ایجاد می‌شوند و بسته به نوع عمل، صاف یا برجسته، کوچک یا بزرگ هستند.
روش‌های درمان خانگی برای اسکارهای سطحی
روش درمان اسکارهای جای زخم، به نوع و شدت اسکار بستگی دارد. در موارد خفیف، روش‌های خانگی مانند استفاده از روغن‌های طبیعی و مرطوب‌کننده‌ها می‌توانند مؤثر باشند.
استفاده از ژل‌ها و کرم‌های ترمیم‌کننده
کرم‌ها و ژل‌های حاوی ویتامین E یا سیلیکون می‌توانند ظاهر اسکار را کاهش دهند و به بهبود بافت پوست کمک کنند.
درمان‌های طبیعی
- عسل: عسل یک مرطوب‌کننده و ضدباکتری طبیعی است که می‌تواند به کاهش التهاب و قرمزی نواحی دارای اسکار کمک کند. استفاده منظم از عسل روی اسکار، باعث بهبود بافت پوست و نرم شدن جای زخم می‌شود و ترمیم طبیعی پوست را تسریع می‌کند.
- آلوئه ورا: ژل آلوئه ورا دارای خواص ضدالتهابی و التیام‌بخش است و می‌تواند به کاهش سوزش و قرمزی نواحی آسیب‌دیده کمک کند. این ماده طبیعی به بازسازی بافت پوست و بهبود ظاهر اسکارهای سطحی نیز کمک می‌کند.
- روغن نارگیل: روغن نارگیل سرشار از اسیدهای چرب مفید است و نقش موثری در مرطوب نگه داشتن پوست و نرم کردن بافت‌های سخت شده اسکار دارد. ماساژ ملایم با روغن نارگیل، باعث افزایش انعطاف پوست و کاهش برجستگی یا خشکی جای زخم می‌شود.
- روغن ویتامین E: این روغن یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بازسازی بافت پوست است. ویتامین E به کاهش تیرگی و ناهمواری رنگ اسکار کمک کرده و روند بهبود پوست را سرعت می‌بخشد. استفاده منظم از این روغن، می‌تواند جای زخم را نرم‌تر و کمتر قابل مشاهده کند.
- سرکه سیب: سرکه سیب یک لایه‌بردار طبیعی است که سلول‌های مرده سطح پوست را حذف کرده و موجب نرمی و یکنواختی بافت اسکار می‌شود. رقیق‌سازی سرکه سیب با آب و استفاده موضعی آن، به مرور باعث بهبود رنگ و بافت پوست می‌شود.
- لیمو: آب لیمو به دلیل داشتن ویتامین C و خواص روشن‌کننده، می‌تواند رنگ اسکار را کاهش دهد و پوست را یکنواخت‌تر نشان دهد. با این حال، باید با احتیاط استفاده شود، زیرا ممکن است پوست را حساس کند و بهتر است از تماس مستقیم با آفتاب بعد از استفاده جلوگیری شود.
- زردچوبه: زردچوبه دارای خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است و می‌تواند التهاب نواحی آسیب‌دیده را کاهش دهد. استفاده از خمیر زردچوبه روی اسکار، به ترمیم بافت پوست و بهبود رنگ و برجستگی آن کمک می‌کند.
- بخار درمانی: بخار دادن پوست، منافذ آن را باز کرده و باعث نرمی بافت‌های اسکار می‌شود. این کار جذب مواد مرطوب‌کننده و درمانی را تسهیل می‌کند و می‌تواند روند ترمیم طبیعی پوست را تقویت نماید.
- ماساژ اسکار: ماساژ ملایم ناحیه دارای اسکار با استفاده از روغن‌های طبیعی، به افزایش گردش خون و کاهش سفتی جای زخم کمک می‌کند. این کار باعث انعطاف‌پذیری پوست و کم‌رنگ شدن تدریجی اسکار می‌شود و به بهبود ظاهر آن کمک قابل توجهی می‌کند.
درمان‌های کلینیکی برای انواع اسکار پوست
علاوه بر روش‌های طبیعی و خانگی، درمان اسکار جای زخم با استفاده از روش‌های پزشکی، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. از آن‌جا که روش‌های خانگی برای اسکارهای خفیف مؤثرتر هستند و به زمان زیادی برای اثربخشی نیاز دارند، در مواردی که اسکار جای زخم عمیق‌تر است می‌توان از روش‌های پیش‌رفته پزشکی بهره برد که در زمان کوتاه‌تر، نتایج مثبتی را ارائه می‌دهند. از جمله این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
کربوکسی‌تراپی
کربوکسی‌تراپی یکی از روش‌های جدید درمان اسکار است که برای درمان، از گاز دی‌اکسید کربن که گازی طبیعی در بدن است استفاده می‌کند. در این روش، گاز CO2 به زیر پوست تزریق می‌شود. این گاز باعث افزایش جریان خون و بهبود اکسیژن‌رسانی به ناحیه تحت درمان شده و تولید کلازن را تحریک می‌کند که نتیجه آن، ترمیم بافت اسکار است. این روش برای اسکارهای آتروفیک (فرو رفته) و نواحی خاصی که نیاز به بازسازی دارند، بسیار مناسب است.
کربوکسی‌تراپی علاوه بر تحریک رشد سلولی و تولید کلاژن، به کاهش التهاب و نرم‌تر شدن بافت اسکار نیز کمک می‌کند؛ به همین دلیل، یکی از بهترین روش‌های درمان اسکارهای پوستی از جمله اسکار جای زخم محسوب می‌شود.
هایفو (HIFU)
هایفو یک روش غیرتهاجمی است که با استفاده از امواج متمرکز فراصوت، لایه‌های عمیق‌تر پوست را هدف قرار می‌دهد. این امواج باعث گرم شدن بافت‌های زیر پوست شده و تولید کلاژن را تحریک می‌کنند. هایفو بیشتر برای سفت کردن و لیفتینگ پوست شناخته می‌شود، اما در مواردی نیز برای بهبود ظاهر اسکارها به‌ویژه اسکارهای آتروفیک، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به‌تدریج باعث بهبود بافت و افزایش استحکام پوست اطراف اسکار می‌شود.
لیزر درمانی
لیزر درمانی برای رفع اسکار جای زخم به دو روش استفاده از لیزر فرکشنال و لیزر CO2 انجام می‌شود. لیزر فرکشنال با هدف ترمیم پوست از طریق تحریک تولید کلازن، باعث بهبود بافت و رنگ اسکار می‌شود و برای اسکارهای آکنه و زخم‌های جراحی بسیار مؤثر است. لیزر CO2 نیز نوع پیش‌رفته‌تری از لیزر است که برای درمان اسکارهای عمیق‌تر و هیپرتروفیک (برجسته) استفاده می‌شود.
میکرونیدلینگ
در این روش از سوزن‌های بسیار ریز برای ایجاد آسیب‌های میکروسکوپی در پوست استفاده می‌شود. این آسیب‌ها باعث تحریک تولید کلاژن و الاستین شده و به بازسازی و کاهش ظاهر اسکار کمک می‌کنند.
درمابراسیون و میکرودرمابراسیون
در درمابراسیون به‌وسیله یک دستگاه مکانیکی، لایه بالایی پوست برداشته می‌شود و به این ترتیب اسکارهای سطحی کاهش یافته و بافت پوست بهبود می‌یابد. میکرودرمابراسیون نیز نوع ملایم‌تر درمابراسیون است که برای بهبود اسکارهای سطحی مناسب‌تر است.
تزریق فیلر
فیلرهای پوستی مانند هیالورونیک اسید، می‌توانند به پر کردن نواحی فرو رفته یا اسکارهای آتروفیک کمک کنند. این روش برای اسکارهای ناشی از آکنه و آبله‌مرغان نیز مفید است.
تزریق استروئید
تزریق استروئید برای اسکارهای کلوئیدی و هیپرتروفیک مناسب است. استروئیدها التهاب را کاهش داده و تولید کلاژن را کنترل می‌کنند. تزریق استروئید باعث کاهش اندازه و التهاب اسکارها می‌شود.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)
در این روش، پلاسمای غنی از پلاکت که از خون خود فرد گرفته شده، به ناحیه اسکار تزریق می‌شود. PRP به تحریک رشد سلولی و تولید کلاژن کمک می‌کند و برای بهبود بافت اسکارها مؤثر است.
جراحی اصلاح اسکار
در مواردی که اسکارها شدید یا بزرگ هستند، طبیعتا جراحی بهترین گزینه محسوب می‌شود. این جراحی شامل بریدن اسکار و بخیه زدن مجدد پوست است تا اسکار کم‌رنگ‌تر و کم‌عمق‌تر شود.
پانسمان‌های سیلیکونی و کرایوتراپی
پانسمان‌های سیلیکونی به بهبود اسکارها و جلوگیری از تشکیل اسکارهای جدید کمک می‌کنند. استفاده منظم از این پانسمان‌ها می‌تواند اندازه و رنگ اسکارها را کاهش دهد.
کرایوتراپی یا سرمادرمانی نیز روش دیگری است که در آن، از نیتروژن مایع برای منجمد کردن و کوچک کردن اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدی استفاده می‌شود.
اهمیت مراقبت از زخم‌ها و پیشگیری از تشکیل اسکار پوست
مراقبت از زخم‌ها و پیشگیری از تشکیل اسکارهای پوستی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا زخم‌ها در صورت مراقبت نامناسب، می‌توانند منجر به عوارض جدی مانند عفونت، التهاب و اسکارهای نامطلوب شوند. علاوه بر این، ایجاد اسکارهای نافرم می‌تواند تا حد زیادی باعث کاهش اعتماد به نفس در فرد شوند. اگر زخم‌ها به‌درستی و با استفاده از روش‌های بهداشتی و مراقبتی درمان شوند، سریع‌تر بهبود یافته و احتمال تشکیل اسکارهای بزرگ یا برجسته را کاهش می‌دهند. بنابراین اگر واقعا به‌دنبال حفظ ظاهر و سلامت پوست خود هستید، حتما به این مسئله توجه کامل داشته باشید.
راه‌های پیشگیری یا به حداقل رساندن اسکار پوست
چندین مورد و نکته برای پیشگیری و یا کاهش اسکارهای پوستی وجود دارد که لازم است نسبت به رعایت آن‌ها دقت کافی را داشته باشید. این موارد عبارتند از:
- تمیز نگه‌داشتن زخم از طریق شست‌وشو با آب و صابون ملایم، برای جلوگیری از عفونت. هم‌چنین استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی با صلاح‌دید پزشک.
- پوشاندن زخم با استفاده از بانداژ یا چسب زخم، برای جلوگیری از تماس با آلودگی‌ها و باکتری‌ها، هم‌چنین تسریع روند بهبودی.
- مرطوب‌سازی پوست، برای کاهش خطر ایجاد اسکار و بهبودی سریع‌تر پوست.
- مراقبت از پوست در برابر تابش مستقیم آفتاب که می‌تواند باعث ایجاد رنگ‌دانه‌های تیره‌تر در نواحی زخم شود. هم‌چنین استفاده از کرم‌های ضدآفتاب با SPF بالا بر روی زخم‌های بهبود یافته.
- عدم خراشیدن یا کندن زخم، برای جلوگیری از مختل شدن روند بهبود زخم و افزایش خطر ایجاد اسکار.
- رژیم غذایی غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی، به‌ویژه ویتامین C و زینک، برای تسریع روند بهبودی زخم‌ها و فرآیند ترمیم پوست.
- هیدراته نگه‌داشتن بدن برای حفظ رطوبت و سلامت پوست.
- درمان به‌موقع آکنه برای جلوگیری از اسکارهای آکنه.
- استفاده از کرم‌ها و پمادهای حاوی سیلیکون، پس از بهبود زخم، برای کاهش خطر ایجاد اسکار و بهبود بافت و رنگ پوست.
- مشاوره با پزشک درباره استفاده از مکمل‌های خاصی مانند ویتامین E.
- رعایت دستورات پزشک در مراقبت از زخم و نحوه استفاده از داروهای تجویزی.
- استفاده از لباس‌های فشاری در موارد لازم، برای جلوگیری از تشکیل اسکارهای بزرگ یا برجسته.
- ترک سیگار برای جلوگیری از کند شدن روند بهبودی و افزایش خطر ایحاد اسکار.
کلام پایانی
در این مقاله به شرح اسکارهای پوستی و نحوه پیشگیری، مراقبت و راه‌های درمان آن‌ها پرداختیم. مراقبت از زخم‌ها و پیشگیری از تشکیل اسکارهای پوستی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این امر نه‌تنها باعث بهبود سریع‌تر و مؤثرتر زخم‌ها می‌شود، بلکه می‌تواند تأثیر مستقیمی بر ظاهر و اعتماد به نفس فرد داشته باشد. با رعایت نکات بهداشتی، استفاده از محصولات مناسب و توجه به رژیم غذایی، می‌توان خطر ایجاد اسکارهای نامطلوب را به‌حداقل رساند. هم‌چنین در صورت بروز اسکار، می‌توان از روش‌های متنوع خانگی و پزشکی استفاده نمود.
شاید شما هم از وجود اسکارهایی در قسمت‌های مختلف بدن خود ناراحت هستید و تصور می‌کنید که زیبایی شما را تحت تأثیر قرار داده‌اند. این مسئله طبیعی است و گریزی از آن نیست، اما با توجه به اطلاعاتی که در اختیارتان قرار دادیم می‌توانید با خیالی آسوده، ضمن مشورت با یک پزشک متخصص و تعیین بهترین روش درمانی متناسب با شرایط خاص پوستی خود، بهترین و مناسب‌ترین روش را انتخاب و برای از بین بردن اسکارهای نامطلوب، بهره کافی را از آن ببرید.
از این‌که تا انتهای این مطلب با کارن طب همراه بودید، بسیار ممنونیم. خوش‌حال می‌شویم تجربیات خود را برای ارتقاء دانش و به‌روزرسانی مطالب ارائه شده، با ما به اشتراک بگذارید.
