پوست ما تنها یک پوشش ظاهری نیست؛ بلکه مانند یک آینه، سلامت درونی ما را به نمایش میگذارد. معمولا برخی از بیماریها با علائمی روی پوست نمایان شده و درک و مدیریت آنها نیازمند دانش و تخصصی بیشتر از آگاهی ما است. پسوریازیس یکی از انواع شایع این بیماریها است که با علائمی مانند لکههای قرمز، پوستهپوسته و خارشدار بروز میکند.
در این مطلب با ریشهیابی علل بیماری پسوریازیس، انواع آن و روشهای درمانی مؤثری که برای این بیماری وجود دارد را، مورد بررسی قرار میدهیم. در صورتی که شما یا یکی از عزیزانتان به این بیماری مبتلا هستید، میتوانید با مطالعه این مقاله، ضمن آشنایی کامل با پسوریازیس، بهترین مسیر درمانی را برای خود انتخاب کنید.
منظور از پسوریازیس چیست؟
پسوریازیس (Psoriasis) که با نامهای صدف پوستی یا داءالصدف نیز شناخته میشود، یک بیماری پوستی مزمن و غیرواگیر است که ریشه در اختلال سیستم ایمنی بدن دارد. در یک پوست سالم، سلولها طی چرخهای حدوداً یک ماهه رشد نموده، به سطح پوست میآیند و میریزند.
در افراد مبتلا به پسوریازیس، سیستم ایمنی به اشتباه سیگنالهای نادرستی ارسال میکند که باعث میشود این چرخه به شدت سریع شده و تنها در چند روز اتفاق بیفتد. این تجمع سریع سلولهای پوستی، لکههای ضخیم، قرمز و پوستهپوستهای را ایجاد میکند که مشخصه اصلی بیماری پسوریازیس است.
علت اصلی ابتلا به پسوریازیس چیست؟
پسوریازیس یک بیماری ساده نیست که تنها یک علت داشته باشد؛ بلکه نتیجه تعامل پیچیدهای بین دو عامل اصلی است که عبارتند از:
ژنتیک: استعداد ابتلا به پسوریازیس میتواند در خانوادهها به ارث برسد. اگر یکی از والدین شما پسوریازیس داشته باشد، شانس ابتلای شما افزایش مییابد. البته داشتن ژن آن به معنای ابتلای قطعی نیست، بلکه شما را مستعد ابتلا به این بیماری میکند.
سیستم ایمنی: این عامل، نقش کلیدی را ایفا میکند. در بدن افراد مبتلا، نوعی از گلبولهای سفید به نام سلولهای T به اشتباه به سلولهای سالم پوست حمله میکنند، گویی که در حال مبارزه با یک عفونت یا زخم هستند. این حمله، باعث ایجاد التهاب و تولید بیش از حد سریع سلولهای پوستی میشود که در نهایت به شکل ضایعات پسوریازیس ظاهر میگردد.
عواملی مانند استرس، عفونتها (بهویژه عفونتهای گلو)، آسیبهای پوستی، برخی داروها و تغییرات آب و هوایی میتوانند به عنوان محرک عمل نموده و بیماری را در افراد مستعد، برای اولین بار، فعال یا باعث تشدید آن شوند.
علائم شایع و روش های تشخیص پسوریازیس
علائم پسوریازیس بسته به نوع و شدت آن متفاوت است، اما شایعترین نشانهها عبارتند از:
- لکههای قرمز (پلاک) روی پوست با پوششی از پوستههای ضخیم و نقرهایرنگ
- پوست خشک و ترکخورده که ممکن است دچار خارش یا خونریزی شود
- خارش، سوزش یا درد در نواحی درگیر
- ناخنهای ضخیم، حفرهدار یا برجسته
- مفاصل متورم و سفت (در نوع آرتریت پسوریاتیک)
تشخیص این بیماری معمولاً توسط پزشک متخصص پوست و با معاینه فیزیکی پوست، پوست سر و ناخنها انجام میشود. در موارد نادر که تشخیص قطعی نباشد، ممکن است پزشک نمونه کوچکی از پوست (بیوپسی) را برای بررسی زیر میکروسکوپ بردارد تا سایر بیماریها را رد کند.
انواع پسوریازیس و نشانههای آن
پسوریازیس چهرههای مختلفی دارد که شناخت آنها برای انتخاب درمان مناسب ضروری است. این انواع عبارتند از:
پسوریازیس پلاکی:
شایعترین نوع (حدود ۸۰٪ موارد) پسوریازیس، نوع پلاکی است که با پلاکهای قرمز و برجسته، همراه با پوستههای نقرهای مشخص میشود.
پسوریازیس خالدار یا قطرهای (Guttate):
این نوع با ضایعات کوچک و قطرهای شکل که اغلب پس از یک عفونت باکتریایی مانند گلودرد استرپتوکوکی در کودکان و جوانان ظاهر میشود، بروز میکند.
پسوریازیس معکوس (Inverse):
در پسوریازیس معکوس، لکههای صاف، قرمز و ملتهب، در نواحی چینخوردگی پوست مانند زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه ایجاد شده و به دلیل رطوبت، معمولاً پوسته ندارد.
پسوریازیس پوسچولار یا چرکدانهای (Pustular):
این نوع نادر با تاولهای چرکی (غیرعفونی) مشخص میشود و میتواند نواحی کوچک یا وسیعی از بدن را درگیر نماید.
پسوریازیس اریترودرمیک (Erythrodermic):
نادرترین و شدیدترین نوع پسوریازیس، نوع اریترودرمیک آن است که بخش بزرگی از بدن را با ضایعات قرمز و پوستهریزی شدید شبیه به سوختگی میپوشاند. این نوع میتواند یک وضعیت اورژانسی پزشکی باشد.
پسوریازیس ناخن:
این نوع از پسوریازیس، باعث ایجاد حفرههای ریز، تغییر رنگ، رشد غیرطبیعی و حتی جدا شدن ناخن از بستر آن میشود.
پسوریازیس چه قسمتهایی از بدن را درگیر میکند؟
این بیماری میتواند هر قسمتی از پوست را درگیر کند، اما نواحی زیر شایعتر هستند :
پسوریازیس پوست سر:
به صورت لکههای قرمز، خارشدار با پوستههای نقرهای شبیه به شوره سر شدید ظاهر میشود.
پسوریازیس صورت:
کمتر شایع است اما میتواند در ابروها، اطراف بینی، پیشانی و بالای لب ظاهر شود و نیاز به درمانهای ملایمتری دارد.
پسوریازیس دست و پا:
میتواند به شکل پلاکهای ضخیم یا تاولهای چرکی روی کف دست و پا ظاهر شده و فعالیتهای روزمره را با مشکل مواجه نماید.
درجهبندی پسوریازیس
پزشکان شدت پسوریازیس را بر اساس میزان درگیری سطح بدن (BSA) و تأثیر آن بر کیفیت زندگی بیمار، به شکل زیر درجهبندی میکنند:
- خفیف: کمتر از ۳ درصد از سطح بدن را درگیر کرده است.
- متوسط: بین ۳ تا ۱۰ درصد از سطح بدن را پوشانده است.
- شدید: بیش از ۱۰ درصد از سطح بدن درگیر است یا نواحی حساس مانند صورت، دستها و پاها را درگیر نموده و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.
آیا پسوریازیس واگیر دارد؟
یکی از بزرگترین باورهای غلط در مورد پسوریازیس، واگیردار بودن آن است. پسوریازیس به هیچ وجه واگیردار نیست. این بیماری ناشی از یک عفونت باکتریایی یا ویروسی نیست، بلکه یک واکنش داخلی سیستم ایمنی است. شما نمیتوانید آن را از طریق تماس پوستی، استخر یا هر روش دیگری از کسی بگیرید یا به کسی منتقل کنید.
تفاوت پسوریازیس و اگزما چیست؟
این دو بیماری پوستی اغلب با هم اشتباه گرفته میشوند، اما تفاوتهای کلیدی دارند که در جدول زیر میتوانید مشاهده کنید:
| ویژگی | پسوریازیس | اگزما (درماتیت آتوپیک) |
| علت اصلی | اختلال خودایمنی (Autoimmune) | واکنش آلرژیک، اختلال سد پوستی |
| ظاهر ضایعه | پلاکهای برجسته با لبههای مشخص و پوستههای نقرهای | لکههای قرمز، خشک با لبههای نامشخص، گاهی ترشحدار |
| حس | خارش خفیف تا متوسط، گاهی سوزش و درد | خارش بسیار شدید و غیرقابل کنترل |
| محل شایع | زانو، آرنج، پوست سر، کمر (سطوح خارجی مفاصل) | داخل آرنج، پشت زانو، صورت، گردن (سطوح داخلی مفاصل) |
روشهای درمان و کنترل پسوریازیس
اگرچه درمان قطعی برای پسوریازیس وجود ندارد، اما روشهای بسیار مؤثری برای کنترل علائم، کاهش التهاب و پاکسازی پوست در دسترس هستند که در ادامه به شرح آن میپردازیم:
درمان قطعی پسوریازیس با کربوکسی تراپی
کربوکسی تراپی یکی از رویکردهای نوین و کمتهاجمی، برای کمک به مدیریت علائم پسوریازیس است. در این روش، گاز دیاکسید کربن (CO2) به صورت کنترلشده به زیر ضایعات پوستی تزریق میشود. این کار باعث گشاد شدن عروق خونی، افزایش چشمگیر جریان خون و اکسیژنرسانی به بافت آسیبدیده میشود.
افزایش اکسیژن و گردش خون نیز، به کاهش التهاب موضعی، تعدیل پاسخ ایمنی در آن ناحیه و تسریع فرآیند ترمیم پوست کمک میکند. کربوکسی تراپی میتواند به عنوان یک درمان مکمل در کنار سایر روشها، باعث بهبود ظاهر پلاکها و کاهش خارش شود.
درمان پسوریازیس با داروها
استفاده از دارو برای درمان بیماری پسوریازیس، شامل موارد زیر میشود:
- داروهای موضعی: این داروها خط اول درمان برای پسوریازیس خفیف تا متوسط بوده و شامل کرمها، پمادها و لوسیونهای کورتیکواستروئیدی، آنالوگهای ویتامین D، رتینوئیدها و مهارکنندههای کلسینورین میشوند.
- داروهای خوراکی یا تزریقی (سیستمیک): برای موارد متوسط تا شدید، پزشک ممکن است داروهایی مانند متوترکسات، سیکلوسپورین، یا داروهای بیولوژیک (که به طور هدفمند بخشهای خاصی از سیستم ایمنی را مهار میکنند) تجویز کند.
روشهای خانگی برای تسکین علائم پسوریازیس
از جمله روشهای مؤثر خانگی که برای تسکین علائم بیماری پسوریازیس به کار میروند عبارتند از:
- مرطوب نگه داشتن پوست با استفاده روزانه از مرطوبکنندههای غلیظ و فاقد عطر.
- حمام با بلغور جو دوسر کلوئیدی یا نمک اپسوم، برای کاهش خارش و التهاب.
- مدیریت استرس با کمک تکنیکهایی مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق.
- پرهیز از محرکها، و شناسایی و دوری از عواملی که بیماری شما را تشدید میکنند.
تغذیه درمانی در پسوریازیس (نقش رژیم غذایی در کنترل بیماری)
هیچ رژیم غذایی جادویی برای درمان پسوریازیس وجود ندارد، اما بسیاری از بیماران با پیروی از یک رژیم غذایی ضدالتهابی، بهبود علائم را گزارش کردهاند. این رژیم شامل موارد زیر است:
- مصرف زیاد ماهیهای چرب (سالمون)، میوهها و سبزیجات رنگارنگ، روغن زیتون و آجیل.
- محدود کردن گوشت قرمز، غذاهای فرآوریشده، شکر و لبنیات پرچرب.
عوارض احتمالی در صورت عدم درمان پسوریازیس
از آنجا که پسوریازیس فقط یک بیماری پوستی نیست، عدم کنترل آن میتواند منجر به عوارض جدیتری شود. از جمله این عوارض میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- آرتریت پسوریاتیک: نوعی التهاب مفاصل که باعث درد، سفتی و آسیب دائمی به مفاصل میشود.
- بیماریهای قلبی-عروقی: افزایش خطر فشار خون بالا و حملات قلبی.
- سندرم متابولیک: شامل دیابت نوع ۲ و چاقی.
- مشکلات روحی: افزایش ریسک افسردگی و اضطراب، به دلیل تأثیر بیماری بر ظاهر و کیفیت زندگی.
مسیر درمان پسوریازیس را آگاهانه انتخاب کنید
زندگی با پسوریازیس میتواند مشکل باشد، اما نباید کنترل زندگی شما را به دست بگیرد. درک این بیماری و پذیرش آن به عنوان یک همراه، اولین قدم برای مدیریت موفق آن است. به لطف پیشرفتهای شگفتانگیز علم پزشکی نیز، شما مجبور به تحمل علائم آزاردهنده بیماری نیستید و میتوانید به یک زندگی فعال، عادی و باکیفیت ادامه دهید.
هرچه بیشتر در مورد ماهیت بیماری خود، گزینههای درمانی نوین و راهکارهای مؤثر در سبک زندگی بدانید، بهتر میتوانید با مشورت پزشک متخصص، یک برنامه درمانی شخصیسازیشده و کارآمد برای خود طراحی نمایید. توجه داشته باشید که درمانهای خودسرانه و پیروی از باورهای غلط، میتواند این مسیر را دشوارتر نماید. بنابراین لازم است با یاری از صبر و تعهد در رعایت دستورالعملهای درمانی، تلاش کنید تا آرامش و اعتماد به نفس خود را دوباره به دست آورید.
